Πριν από δύο χρόνια, περίπου τέτοιες μέρες, είχαμε αναδημοσιεύσει μια μεγάλη έρευνα που έγινε στο πεδίο της ηγεσίας. Επίσης, πριν από έναν χρόνο, δημιουργήσαμε ένα άρθρο σχετικά με το πώς επηρεάζει ο ηγέτης τη δυναμική της ομάδας. Φέτος, το ενδιαφέρον μας για το θέμα της ηγεσίας εκφράζεται μέσα από δύο άρθρα, το πρώτο από τα οποία παρουσιάζουμε αυτόν τον μήνα. Κεντρικό θέμα του άρθρου μας είναι η επίδραση που έχει η καλή ή κακή ηγεσία σε μια ομάδα.
Ορίζοντας την ηγεσία
Eίναι δύσκολο να βρεθεί ένας κοινός αποδεκτός ορισμός για την ηγεσία. O Chemers (2001) όρισε την ηγεσία ως «μια διαδικασία κοινωνικής επιρροής μέσω της οποίας το άτομο επιστρατεύει και κινητοποιεί τη βοήθεια άλλων για την επίτευξη ενός συλλογικού στόχου».
Παράλληλα, σημαντικό είναι να δούμε τι δεν είναι ηγεσία: η άσκηση ισχύος δεν θεωρείται ηγεσία ούτε όμως και η συμμόρφωση σε μία νόρμα.
Οι ηγέτες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στον προσδιορισμό συλλογικών στόχων. Με αυτή την έννοια, η ηγεσία είναι περισσότερο τυπικά μία ομαδική διαδικασία παρά μία διαπροσωπική διαδικασία. Είναι μία διαδικασία επιρροής που εκφράζεται περισσότερο εμφανώς στα πλαίσια ομάδων από ότι σε διαπροσωπικά πλαίσια (Hogg & Vaughan, 2010).
Ηγέτης ομάδας
Oι ομάδες ποικίλουν ως προς το μέγεθος της σύνθεσης, τη διάρκεια και τον σκοπό. Ποικίλουν επίσης ως προς τη συνεκτικότητα, έχουν διαφορετικές νόρμες και είναι εσωτερικά δομημένες σε ρόλους με διαφορετικούς τρόπους. Εντούτοις, σχεδόν όλες οι ομάδες έχουν κάποια μορφή κατανομής της ισχύος και της επιρροής με αποτέλεσμα κάποιοι άνθρωποι να ηγούνται και κάποιοι άλλοι να ακολουθούν. Αν και η ηγεσία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές (π.χ. δημοκρατική, αυταρχική, laissez-faire), είναι μία θεμελιώδης όψη σχεδόν όλων των ομάδων.
Αποτελεσματική ηγεσία με παραδείγματα
Το ζήτημα της αποτελεσματικότητας του ηγέτη είναι πολύ σημαντικό. Οι καλοί ηγέτες τείνουν να έχουν τα χαρακτηριστικά της ακεραιότητας, της αποφασιστικότητας, της ικανότητας και του οράματος (Hogan & Kaiser, 2006).
Η αποτελεσματική ηγεσία έχει τεράστιο αντίκτυπο, καθώς οι ηγέτες δίνουν τη δυνατότητα στις ομάδες να λειτουργούν ως παραγωγικά και συντονισμένα σύνολα.
- Η αμερικανική μελέτη των Barrick, Day, Lord & Alexander (1991) έδειξε ότι τα στελέχη με υψηλή αποτελεσματικότητα προσέθεσαν στην αξία της επιχείρησης τους 25 εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια περισσότερο από τα στελέχη με μέτρια αποτελεσματικότητα.
- Μία άλλη έρευνα, αυτή των Joyce, Nohria & Robercers (2003) έδειξε ότι η αποτελεσματική διευθύνοντες σύμβουλοι (CEO) βελτίωσαν την απόδοσή της επιχείρησης κατά 14%.
- Ανάλογα αποτελέσματα και στο χώρο του αθλητισμού. Οι Jacobs & Singell (1993) μελέτησαν την απόδοση των Αμερικανικών ομάδων του baseball για μία περίοδο 20 ετών και βρήκαν ότι οι πετυχημένες ομάδες έχουν managers με ανώτερες δεξιότητες τακτικής ή τη δεξιότητα να βελτιώνουν την απόδοση των μεμονωμένων μελών της ομάδας. To baseball από ότι φαίνεται εξακολουθεί να δίνει μαθήματα σχετικά με την ηγεσία που ασκείται κατά το αμερικανικό πρωτάθλημα.
Κακή και επικίνδυνη ηγεσία
Οι εξαιρετικά κακοί, οι ανίκανοι ή επικίνδυνοι ηγέτες τείνουν να υποτιμούν τους άλλους και να είναι αδιάφοροι στις προκλήσεις που εκείνοι αντιμετωπίζουν. Δεν ανέχονται την κριτική, καταπνίγουν τη διαφωνία και έχουν μεγάλη αίσθηση του αξιώματός τους (Mayer, 1993).
Tα κυριότερα υποδείγματα κακής ηγεσίας, σύμφωνα με τους Leslie & Van Velsor (1996) είναι:
- αποτυχία στη δημιουργία μιας αποτελεσματικής ομάδας,
- ανεπαρκείς διαπροσωπικές δεξιότητες διοίκησης της ομάδας,
- έλλειψη ευαισθησίας και ενδιαφέροντος για τους άλλους,
- αδυναμία προσαρμογής στην περίπτωση προαγωγής σε θέση που απαιτεί μεγαλύτερες δεξιότητες ή περισσότερα προσόντα από τα υπάρχοντα.
Μέτρηση της ηγετικής συμπεριφοράς
Σιγουρα, αυτό που θα είχε αξία είναι να μπορούσαμε να προβλέπουμε τη συμπεριφορά ενός υποψήφιου ηγέτη. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να αξιολογηθεί με επιστημονικό τρόπο η αποτελεσματικότητα κάποιου που ηγείται ομάδας. Παρακάτω παρουσιάζονται δύο σχετικές κλίμακες.
Leader Behavior Description Questionnaire
Το ερωτηματολόγιο περιγραφής συμπεριφοράς του ηγέτη (Leader Behavior Description Questionnaire, LBDQ) πρόκειται για μία κλίμακα που κατασκευάστηκε από ερευνητές της ηγεσίας στην πολιτεία του Οχάιο για τη μέτρηση της ηγετικής συμπεριφοράς και τη διάκριση μεταξύ των διαστάσεων της ‘δημιουργίας δομής’ και του ‘ενδιαφέροντος’.
Με βάση αυτό το ερωτηματολόγιο, οι ηγέτες που είναι ψηλά στη ‘δημιουργία της δομής’ ορίζουν τους σκοπούς της ομάδας και οργανώνουν την εργασία των μελών προς την επίτευξη αυτών των στόχων· είναι δηλαδή προσανατολισμένοι στο έργο. Οι ηγέτες που είναι ψηλά στο ‘ενδιαφέρον’ ασχολούνται με την ευημερία των υφιστάμενων και επιδιώκουν να προάγουν αρμονικές σχέσεις στην ομάδα· είναι δηλαδή προσανατολισμένοι στις σχέσεις. Οι πιο αποτελεσματικοί ηγέτες είναι ακριβώς αυτοί που σκοράρουν πάνω από το μέσο όρο και στη δημιουργία δομής και στο ενδιαφέρον.
Least-preferred co-worker scale
Άλλη γνωστή κλίμακα είναι η κλίμακα του λιγότερου επιθυμητού συνεργάτη του Fielder (Least-preferred co-worker scale, LPC). Χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του ύφους της ηγεσίας με βάση την ευνοϊκότατα της τάσης προς τον λιγότερο επιθυμητό συνεργάτη. Υψηλές τιμές LPC στο ερωτηματολόγιο σημαίνουν ότι ο ερωτώμενος νιώθει θετικά διακείμενος προς ένα συνάδελφο, ακόμα και αν δεν αποδίδει καλά, δείχνοντας ένα ύφος προσανατολισμένο στη σχέση. Χαμηλές τιμές LPC δείχνουν ύφος προσανατολισμένο στο έργο, επειδή ο ερωτώμενος εμφανίζεται σκληρός προς το συνάδελφο με χαμηλή απόδοση.
Κλείνοντας
Ορισμένες φορές, οι ηγέτες δεν συνειδητοποιούν το εύρος της επιρροής τους. Δεν κατανονούν πόσους ανθρώπους και σε ποιο βαθμό επηρεάζουν. Βλέπουν την ηγεσία ως μια μοναχική διαδικασία, όπου πρέπει να αποφασίσουν εκείνοι για άλλους. Η αλήθεια βρίσκεται μάλλον σε κάτι διαφορετικό. Η αποτελεσματική ηγεσία είναι μια ομαδική υπόθεση, όπου οι αποφάσεις μπορεί να λαμβάνονται τελικά από έναν, ωστόσο η πορεία προς την απόφαση πρέπει να χαρακτηρίζεται από συλλογικότητα.
Όσοι το γνωρίζουν είναι πραγματικά επιτυχημένοι – και κυρίως πιο ευτυχισμένοι – και φέρνουν θετικά αποτελέσματα με μακροχρόνια επίδραση.
Στο άρθρο του επόμενου μήνα θα εξετάσουμε τα διαφορετικά στυλ ηγεσίας και θα μιλήσουμε για το αποτελεσματικότερο αυτών. 🙂